یادی گیانبەختکردوو “حه‌مه‌حسین که‌ریمی” به‌رز و به‌رێز بێت
له‌سه‌روبه‌ندی راپه‌رینی جه‌ماوه‌ری له دژی رژیمی شادا، بۆ ماوه‌ی چه‌ند رۆژێک چوبوومه تاران؛ رۆژی 12ی رێبه‌ندانی 1357 (1ی مانگی دووی 1979) که خۆمه‌ینی له پاریسه‌وه گه‌رایه‌وه بۆ تاران، منیش له‌مه‌یدانی ئه‌وکاتی “شه‌هیاد” و ئێستای “ئازادی” بووم. وه‌کوو که‌سێک که له وڵاتێکی دیکه‌وه هاتبێت له‌و جه‌ماوه‌ره به‌رینه و له‌و ئاپۆره‌ی خه‌ڵکه به هه‌موو چین‌و توێژه‌کانه‌وه به‌راستی سه‌رم سووڕمابوو. . .
له زانکۆی تاران له چه‌ندین خۆپیشاندان و کۆڕوکۆبوونه‌وه‌دا به‌شداریم‌کرد؛ له‌بیرمه له گه‌رماوگه‌رمی راپه‌رینەکە‌دا حیزبی تووده و ژماره‌یه‌کی دیکه له رووناکبیران، لایه‌نه‌سیاسییه‌کان و چالاکانی سیاسی پشتیوانییان له “جمهوری اسلامی پیشنهادی آیت‌الله خمینی” ده‌کرد. له هه‌مان کاتیشدا چه‌ندین لایه‌ن هه‌بوون که ئه‌وه‌یان ره‌تده‌کرده‌وه و ده‌یانگوت ئه‌رته‌ش برای ئێمه نییه و حکوومه‌تی ئیسلامی ناتوانێت دیموکراتیک بێت و هی دیکه. رۆژی 19ی رێبه‌ندان به‌شداریم کرد له کۆبوونه‌وه‌ی چه‌ند هه‌زار که‌سی چریکهای فدایی خلق له دانشگای تاران و هه‌روه‌ها له کۆبوونه‌وه زۆر گه‌وره‌ی مجاهدین هه‌ر له‌وێ.
رۆژی 21ی رێبه‌ندان که دوایین رۆژی حکوومه‌تی پاشایه‌تی بوو له ئێران، له‌ناو جه‌نگه‌ی ته‌قه‌و ئاگرتێبه‌ردان و خۆپیشاندان و هه‌ستانی جه‌ماوه‌ری ملیونه‌ها که‌س له پایته‌ختی ئێران، ئێمه نزیکه‌ی 30 که‌سێک بووین که به ئوتوبۆسێک توانیمان لای ئێواره زۆر به زه‌حمه‌ت له ناوشار ده‌رچین به‌ره‌و شاری سه‌قز. پێش سه‌فه‌ره‌که‌م فریا که‌وتم که رۆژنامه‌کانی ئه‌و ئێواره‌یه‌ی تاران ده‌ست بخه‌م و له‌گه‌ڵ خۆم بیبه‌مه‌وه بو سه‌قز. سه‌رله‌به‌یانی رۆژی دواتر واته 22ی رێبه‌ندان رۆژی رووخانی رژیمی شا له مه‌یدانی هه‌ڵۆی سه‌قز که شوێنی کۆبوونه‌وه‌و دانانی بڵاوکراوه و به‌یاننامه بوو له‌سه‌ر دیواری مه‌یدانه‌که، رۆژنامه تازه‌کانم هه‌ڵواسیو و خه‌ڵکێکی زۆری لێیکۆبووه‌وه و توانییان وێنه‌ی تازه‌ترین رووداوه‌کانی تاران و ده‌نگوباسه‌کان بخوێننه‌وه. شاری سه‌قزیش وه‌کوو هه‌موو شاره‌کانی کوردستان و ئێران له ناو ئاگری شۆڕشدا ده‌جۆشا و خۆشی و شادی رووخانی رژیمی شا هه‌موو وڵاتی داگرتبوو.
هه‌رئه‌و ئێواره‌یه بیستم که دۆستی ئازیز و له‌مێژینه‌م حه‌مه‌حسین که‌ریمی گه‌راوه‌ته‌وه بۆ سه‌قزو زۆر تامه‌زرۆی دیتنی بووم؛ حه‌مه‌حسین رۆژی 13ی رێبه‌ندان و بۆ به‌شداری‌کردن له ناشتنی ته‌رمی ره‌ئووفی برایدا هاتبووه‌وه. ره‌ئووفی گه‌نجی ته‌مه‌ن نزیکه‌ی 20 ساڵ به‌سه‌فه‌رێک چبووه تاران و له‌وێ له ناو ئه‌و جه‌ماوه‌ره راپه‌ریووه ملیۆنییه‌دا شه‌هید ببوو. حه‌مه‌حسین هه‌م له سه‌رقه‌بران و هه‌م له کۆبوونه‌وه‌ی یادکردنه‌وه‌ی ره‌ئووفدا قسه‌ی کردبوو بۆ خه‌ڵکی شار؛ من ئه‌و رۆژانه له چه‌ندین که‌سم بیست که قسه‌کانی حه‌مه‌حسین زۆر کاری کردبووه سه‌ریان و باسی ئه‌وه‌یان ده‌کرد که زۆر وه‌کوو که‌سێکی لێزان و ژیر و له‌هه‌مانکاتدا شۆڕشگێر قسه‌ی کردبوو.
حه‌مه‌حسین خوێندکارێکی زیره‌ک بوو؛ چ ئه‌وکات که پێکه‌وه له شاری سه‌قز ده‌مانخوێند وچه‌ندین ساڵ هاوکلاس بووین، چ ئه‌و ساڵانه‌ی که له دانشکده‌ی کشاورزی شاری که‌ره‌ج خه‌ریکی خوێندنی موهه‌ندیسی کشت‌وکاڵ بوو، به‌رده‌وام که‌سێک بوو که به پله‌ی باش و به شێوه‌یه‌کی به‌رجه‌سته خوێندنی ته‌واو ده‌کرد. من له زانکۆی شیراز و ئه‌و له که‌ره‌ج به‌رده‌وام به نامه په‌یوه‌ندیمان هه‌بوو؛ چه‌ند جار له تاران و چه‌ند جارێکیش هاوینان له سه‌قز یه‌کترمان ده‌بینی. پاییزی ساڵی 1971 (1350ی ئێران) له سه‌قز هه‌ردووکمان بۆ ماوه‌ی مانگێک موعه‌لیمی خوێندنگای ناوه‌ندی بووین له‌به‌رئه‌وه‌ی خوێندنی زانکۆکانمان وه‌ستابوو(بە هۆی مەراسمە سەیرەکانی جشنهای دوهزار و پانصد سالە شاهنشاهی ایران، زانکۆکان لە ترسی کاردانەوەی سیاسیی داخرابوون!). ژماره‌یه‌کی زۆر له خوێندکاره‌کانی سه‌قز که ئه‌و ساڵه ئه‌ویان ناسی زۆر زوو که‌سایه‌تی تایبه‌تی حه‌مه‌حسین‌یان بۆ ده‌رکه‌وت و له‌گه‌ڵ موعه‌لیمێکی به‌توانا، دڵسۆز، زووئاشنا و دۆست به‌ره‌وڕووبوونەوە. زۆرێک له‌و کوڕ و کچه گه‌نج و شۆڕشگێرانه، دواتر له رێکخراوەیەکدا جێگای خۆیان دۆزییه‌وه که له رۆژی شه‌هیدبوونی حه‌مه‌حسین‌دا ناو و هه‌ڵسووڕانی خۆی ئاشکراکرد.
ئێواره‌ی رۆژی راپه‌رین و رووخانی رژیمی شای ئێران واته 22ی رێبه‌ندان، من و محمد ئامۆزام چووین بۆ ماڵیان بۆ سه‌ردان و سه‌ره‌خۆشی گیانبەختکردنی ره‌ئووف و بۆ چاورۆشنی‌کردن له مامه‌ساڵه و دایه ره‌عنا که حه‌مه‌حسین گلێنه‌ی چاویان بوو. من زۆر له مێژبوو حه‌مه‌حسین‌م نه‌بینیبوو؛ ئه‌و به نهێنی ده‌ژیا و هه‌ڵبه‌ت نه‌مده‌زانی که له ریزی ئه‌و که‌سانه‌دایه که دواتر کۆمه‌ڵه‌یان دامه‌زراند. منیش تازه چه‌ند مانگێک بوو له سه‌فه‌ری فه‌رانسه گه‌رابوومه‌وه و ماوه‌یه‌کی زۆربوو په‌یوه‌ندییه‌کی راسته‌وخۆمان نه‌بوو. که گه‌یشتینه ماڵیان دایک‌و باوکی زۆر به گه‌رمی به‌خێریان هێناین و وتیان هه‌ر ئێستا پێش ئێوه ده‌رکه‌وت؛ پاش تاوێک ئێمه‌یش ده‌رکه‌وتین. دواتر له ناوشار هه‌واڵی ئه‌وه بڵاوبووه‌وه که شاره‌بانی (بنکه‌ی پۆلیس) هێشتا خۆی ته‌سلیم نه‌کردووه و بۆیه جه‌ماعه‌تێک به‌ره‌و ئه‌وێ رۆیشتوون و پاش ته‌قه‌کردنێکی کورت ئه‌وێیش گیراو که‌وته ده‌ست خه‌ڵک. . زۆری پێنه‌چوو ده‌رکه‌وت که یه‌ک برینداری سه‌خت هه‌یه ئه‌ویش حه‌مه‌حسین که‌ریمی‌یه!
من دوای ئه‌و ماوه دوورودرێژه سه‌ره‌نجام حه‌مه‌حسین‌م له سه‌ر ته‌ختی بیمارستانی سه‌قز بینیه‌وه و ماچم‌کرد. نه پزشکه‌کان و نه که‌سوکاری خۆی و نه ئێمه که‌س پێی وانه‌بوو که برینه‌که‌ی زۆرقورسه؛ هه‌ڵبه‌ت له یه‌ک دوو لاوه باس کرا که به‌ره‌و تاران یان شوێنێکی دیکه به‌رێی بکه‌ین. به‌ڵام له‌و رۆژانه‌دا ته‌نانه‌ت ته‌قه له ئامبولانسیش ده‌کرا و وه‌زعه‌که ئه‌وه‌نده شپرزه و ئاڵۆزبوو که بریار هاته‌سه‌ر ئه‌وه هه‌ر له سه‌قز بمێنێته‌وه. به‌رده‌وام ژماره‌یه‌کی زۆر دۆست و هاورێ و که‌س‌وکار لای ده‌بووین و پزشک و په‌رستاره‌کانیش زۆر دڵسوزانه ئاگایان لێبوو؛
ئه‌و پۆلیسانه‌ش (پاسه‌بان) که ته‌قه‌که‌یان کردبوو، ئه‌وانیش پاش گرتنی شاره‌بانی که‌وتبوونه‌به‌ر لێدانی زۆر له کاتی ده‌ستگیرکرتندا و بریندار ببوون و ئه‌وانیش هه‌ر له‌و بیمارستانه بوون و ژووره‌که‌یان رێک له په‌نای ژووره‌که‌ی حه‌مه‌حسین‌دا بوو. چه‌ند که‌سێک له گه‌نجانی دڵسۆز و فیداکار به شه‌و و به رۆژ کێشکیان ده‌دا هه‌م ئاگایان له حه‌مه‌حسین بوو هه‌م وریای ئه‌وه‌ش بوون که‌س هه‌ڵنه‌کوتێته سه‌ر ئه‌و پاسه‌بانانه چونکوو به‌رده‌وام گله‌یی و بۆڵه‌بۆڵ ده‌هات که بۆچی ئه‌و که‌سانه‌تان رێگا داوه‌ته ناو بیمارستان، ئه‌وانه دژ به شورشن و نابێت هیچ که‌س په‌رستارییان لێ بکات! دیاره گوێمان به‌و قسانه نه‌ئه‌دا و هه‌موو لایه‌کمان ئومێده‌واربووین هه‌رچی زووتر حه‌مه‌حسین بکه‌وێته‌وه سه‌رپێی خۆی و بۆ ئه‌وانیش وه‌زعه‌که ئارام بێته‌وه.
له‌ولایشه‌وه سه‌رگه‌رمی کاروباری ناوشاری سه‌قز و به‌رێوه‌بردنی شاره‌که بووین. پاش تێکشکانی هه‌موو دام‌وده‌زگاکانی حکوومه‌ت له شاردا، ده‌سه‌ڵاتی ره‌سمی رووخابوو، به‌ڵام هێشتا هیچ شتێک نه‌بوو که جێگایان بگرێته‌وه. ئێمه (واته نوێنه‌ری توێژه جۆراوجۆره‌کانی ناوشار) له لایه‌ک و ژماره‌یه‌کیش له‌و مه‌لایانه‌ی که له ژێره‌وه لایه‌نگری حکوومه‌تی ئیسلامی بوون و چه‌ند که‌سێکیش له ده‌وڵه‌مه‌نده‌کانی شار له لایه‌کی دیکه‌وه، کێشه‌مان بوو که چۆن شۆرایه‌ک بۆ شار هه‌ڵبژێرین که بتوانێت کاره‌کان راپه‌رێنێت.
رۆژی پێنجشه‌ممه 26ی رێبه‌ندانی 1357 واته 15ی مانگی دووی 1979 دوای خۆپیشاندانێکی گه‌وره، خه‌ڵکێکی زۆر له مزگه‌وتی جامێعای سه‌قز کۆبووینه‌وه و پاش قسه‌وباس و مشت‌ومڕێکی زۆر سه‌ره‌نجام هاتینه سه‌ر ئه‌وه‌ی که به شێوه‌ی ده‌نگدانی نهێنی شۆرای تازه‌ی شار هه‌ڵبژێرین؛ کاندیداکان دیاریکران و ناوه‌کانمان نووسی و وه‌ره‌قه‌ی ده‌نگدانمان بڵاو کرده‌وه و . . له‌گه‌رمه‌ی ئه‌م کارانه‌دا بووین که له‌پڕ که‌سێک به‌په‌له خۆی گه‌یانده لای ئێمه و وتی “کاکه حه‌مه‌حسین شه‌هید بوو!”. . .
ئێمه له پێشدا باوه‌رمان نه‌ده‌کرد؛ ئاخه‌ر چه‌ند که‌سێکمان دوو سێ سه‌عات پێشتر سه‌رمان لێدابوو و هیچ له‌وه نه‌ده‌چوو وه‌زعی خراپ بێت؛ به‌ڵام ئه‌و که‌سه‌ی که هه‌واڵه‌که‌ی هێنابوو جێگای متمانه بوو و زۆر به‌داخه‌وه زانیمان که ڕاسته. لێره‌دا که‌وتینه سه‌ر دووڕێیانێک. چوار پێنج که‌س بووین. ئایا خێرا هه‌موو شتێک به‌جێبهێڵین و بچین بۆ سه‌ر ته‌رمه‌که‌ی حه‌مه‌حسین و خه‌می دڵی خۆمان ههڵبرێژین یان ئه‌وه‌ی که ئه‌م پرۆسه‌ی ده‌نگدان و هه‌ڵبژاردنه که به زه‌حمه‌تێکی زۆر رێکمانخستووه به‌ره‌و کۆتایی ببه‌ین. کاتێکی سه‌یر بوو، بۆ ئه‌وه‌ی خه‌ڵکه‌که به‌هه‌واڵه‌که نه‌زانن ده‌بوو به نهێنی بڕیاری خۆمان بده‌ین که هه‌ڵبه‌ت زۆر بۆمان سه‌خت بوو. سه‌ره‌نجام هاتینه سه‌ر ئه‌وه‌ی که ده‌نگدان با به‌رێوه‌بچێت و وه‌ره‌قه‌ی ده‌نگه‌کان کۆبکه‌ینه‌وه له‌ناو سندووقه‌کاندا، پلۆمبی بکه‌ین؛ بژاردن و خوێندنه‌وه‌ی ده‌نگه‌کان و راگه‌یاندنی شۆرا دابنێین بۆ دواتر چونکوو هه‌تا کات ده‌رۆیشت زیاتر بۆمان ده‌رده‌که‌وت که مانه‌وه‌مان زه‌حمه‌ته و خه‌م و په‌ژاره‌یه‌کی قووڵ هه‌موومانی داگرتبوو. . . هه‌ر وامان کرد و پرۆسه‌ی ده‌نگدان ئه‌نجام درا.
به‌په‌له و به پۆل خۆمان گه‌یانده بیمارستان؛ هه‌موومان به کوڵ ده‌گریاین. ده‌مه‌و ئێواره بوو، ئه‌و ساڵه سه‌قز وه‌کوو ساڵانی دیکه زۆر سارد نه‌بوو. له‌گه‌ڵ دیمه‌نێکی ئێجگارسه‌یر به‌ره‌وروو بووینه‌وه؛ خه‌ڵکێکی زۆر خۆیان گه‌یاندبووه حه‌وشی بیمارستان و هه‌موو که‌س ده‌گریا و نه‌مانده‌زانی چۆن له گه‌ڵ دایک و باوک و خوشک و براکانی حه‌مه‌حسین قسه‌بکه‌ین و چی بڵێین. ئاخه‌ر ئه‌وان تازه ته‌رمی ره‌ئووفیان له تارانه‌وه بۆ هاتبووه‌وه . . هه‌رچۆنێک بوو ته‌رمی حه‌مه‌حسین خرایه ناو ئامبوولانسی بیمارستان و ئه‌و جه‌ماوه‌ره زۆره له‌و ئێواره تاریك و لێڵه‌ی شاری سه‌قزدا له ناو گریان و شیوه‌ن و به‌ده‌م سروود خوێندنه‌وه به‌ره‌و مزگه‌وتی جامیعا وه‌رێکه‌ت. زۆر له دۆستان و نزیکان و خزم و که‌س و هه‌روه‌ها خه‌ڵکی شار باوه‌ریان نه‌ده‌کرد به‌و ئاسانییه حه‌مه‌حسین ماڵئاوایی لێکردبێتن.
یه‌که‌م ده‌رکه‌وتنی حه‌مه‌حسین له راپه‌ریندا و له‌شاری سه‌قز ئه‌و رۆژه بوو که پاش ناشتنی ته‌رمی ره‌ئووف له کۆڕیکدا ماوه‌یه‌ک بۆ خه‌ڵک قسه‌ی کردبوو؛ که‌سانێکی زۆر، به سه‌رسووڕمانه‌وه گوێیان گرتبوو له قسه‌کانی ئه‌م پیاوه گه‌نجه ته‌مه‌ن 30 ساڵه‌یه که ماوه‌یه‌کی زۆر بوو خه‌ڵکی شار نه‌یاندیبوو به‌ڵام له‌پڕ و بۆ ماوه‌یه‌کی کورت له‌گه‌ڵ که‌سایه‌تییه‌کی پرشنگدار، پیاوێکی تێگه‌یشتووی پێگه‌یشتووی قسه‌زان و به کاریزماوه به‌ره‌وروو ببوون. کێ ده‌یتوانی پێشبینی بکات که ئه‌وه دوایین چاوپێکه‌وتنی نێوان جه‌ماوه‌ری خه‌ڵکی شاری سه‌قز و ئه‌م خه‌باتکاره شۆرشگێرو خۆشه‌ویسته‌‌یه.
حه‌مه‌حسین ساڵی 1327 (1948) له سه‌قز له‌دایک بوو؛ خوێندنی سه‌ره‌تایی و ناوه‌ندی له سه‌قز ته‌واوکرد و خوێندکارێکی زۆر زیره‌ک بوو. هاوینان و هه‌روه‌ها کاتێک که خه‌ریکی خوێندن نه‌بوو، یارمه‌تیده‌ری باوکی بوو له دووکانه پچووکه‌که‌یدا. هاوینی ساڵی 1346 له زانکۆی که‌شاوه‌رزی شاری که‌ره‌ج وه‌رگیرا. هه‌رزوو تێکه‌ڵی بزووتنه‌وه‌ی چه‌پی ناو خوێندکارانی زانکۆ بوو و له‌گه‌ڵ کاک فوئاد و باقی ئه‌و هاورێیانه‌دا چالاک بوو که دواتر کۆمه‌ڵه‌یان پێکهێنا. جارێکیان ساواک گرتی و پاش نزیکه‌ی مانگێک له‌به‌ر ئه‌وه‌ی هیچی نه‌درکاند و ئه‌وانیش نه‌یانتوانی هیچ به‌ڵگه‌یه‌ک له دژی به‌کاربێنن، ئازادیان‌کرد. حه‌مه‌حسین پاش ته‌واوکردنی خوێندنی دانشگا و ماوه‌یه‌ک کار له ده‌وروبه‌ری مه‌هاباد، سه‌ره‌نجام ‘موهەیندیس کەریمی’ وه‌کوو سه‌رۆکی ئیداره‌ی که‌شاوه‌رزی شاری سه‌قز ده‌ستیکرد به‌کار. نزیکه‌ی ساڵێک پێش شه‌هیدبوونی، به ته‌واویی ده‌ستی له سه‌رۆکایه‌تی ئیداره و کار و پۆست و ژیانی ناو بنه‌ماڵه‌که‌ی هه‌ڵگرت و بوو به کادرێکی سیاسی نهێنیکاری تەواو وەخت. ماوه‌یه‌ک له خوزستان و دواتر وه‌کوو به‌ننا له میراوای سه‌رده‌شت خه‌ریکی کرێکاری‌بوو؛ هاوکات له‌گه‌ڵ هه‌ڵسووڕانی سیاسی، ژیانی خۆی تێکه‌ڵی ژیانی ره‌نجده‌ران و بێبه‌شانی کۆمه‌ڵگاکه کرد. وادیاره هاتنه‌وه‌ی بۆ سه‌قز هه‌ر بۆ به‌شداری له ناشتنی ته‌رمی ره‌ئووفدا نه‌بوو، به‌ڵکوو بریارێکی رێكخراوه‌ییش بوو که سه‌قز و ناوچه‌کانی ده‌ورووبه‌ریان به حه‌مه حسین سپاردبوو. حه‌مه‌حسین و هاورێیانی کۆمه‌ڵه (دیاره له کۆنگره‌ی یه‌که‌مدا که پاییزی ئه‌وساڵه گیرابوو) پێشبینی ئاڵ‌وگۆڕی سیاسی گه‌وه‌ره‌یان له ئاستی کوردستان و ئێراندا کردبوو.
دره‌نگانێکی ئێواره‌ی 26ی رێبه‌ندان ته‌رمی حه‌مه‌حسین گه‌یشته مزگه‌وتی جامێعای سه‌قز و ژماره‌یه‌کی زۆرمان ئه‌و شه‌وه هه‌ر له‌وێ ماینه‌وه. له‌بیرمه ئه‌و شه‌وه هه‌ر نووسراوه‌یه‌کی کورت له لایه‌ن دۆستانی نزیکی حه‌مه‌حسین خوێندرایه‌وه که تێیدا وێرای ده‌ربڕینی خه‌م و په‌ژاره‌ی زۆر بۆ له‌ده‌ستدانی حه‌مه‌حسین، ئاماژه به‌وه کرابوو که ئه‌م شه‌هیده‌مان که‌سایه‌تییه‌کی گرینگه و بێگومان له رۆژانی داهاتوودا ده‌رده‌که‌وێت که چ جێگا و پێگه‌یه‌کی له‌ناو شۆڕشدا هه‌بووه. . . رۆژی دواتر به به‌شداری چه‌ندین هه‌زار که‌س له شاری سه‌قز و له هاورێیان و دۆستانی له شاره‌کانی دیکه‌وه له مه‌راسمێکی شایسته‌دا، مالئاواییمان له حه‌مه‌حسین کرد و ته‌رمه‌که‌یمان ناشت.
زۆری پێنه‌چوو که به‌بۆنه‌ی گیانبەخت کردنی حه‌مه‌حسین که‌ریمی‌یه‌وه، ‘کۆمه‌ڵه‌ی شۆرشگێری زه‌حمه‌تکێشانی کوردستانی ئێران’ ناو و هه‌لسووڕانی خۆی ئاشکرا کرد و ده‌رکه‌وت که ئه‌و یه‌کێک له کادرە سەرەتاییەکانی ئه‌م رێکخراوه بووه.
جێگای وه‌بیرهێنانه‌وه‌یه که ره‌سووڵ برای دیکه‌ی حه‌مه‌حسین (که له ره‌ئووف گه‌وره‌تربوو) زۆر به‌داخه‌وه له‌کاتی تۆپ‌بارانی شار له‌لایه‌ن کۆماری ئیسلامییه‌وه به‌هاری 1980 (1359) له پێش چاوی من و ژماره‌یه‌کی زۆر خه‌ڵکی سه‌قز – که له‌و کاته‌دا له‌و ناوەدا بووین – له‌گه‌ڵ چه‌ندین کوڕی گه‌نجی خوێنگه‌رمی تێکۆشه‌ری وه‌کوو خۆی له مه‌یدانی هه‌ڵۆی شاری سه‌قز شه‌هید بوون. به‌م چه‌شنه مامه ساڵه و دایه ره‌عنا له ماوه‌یه‌کی که‌مدا بوون به خاوه‌نی سێ رۆڵه‌ی شه‌هید.
ئێواره‌ی رۆژی 26ی رێبه‌ندان له کاتێکدا که ئێمه له بیمارستان سه‌رگه‌رمی شیوه‌ن و گریان و به‌رێکردنی ته‌رمی حه‌مه‌حسین بووین، له‌و لاترەوه چه‌ند گه‌نجێک شیشه‌ی په‌نجه‌ره‌ی ژووری پاسه‌بانه‌کانیان شکاندبوو، چبوونه‌سه‌ریان و بێبەزەییانە و به شێوه‌یه‌کی ناشیرین کوشتبوونیان؛ به‌وه‌ش رازی نه‌ببوون، ته‌رمه‌کانیان هێنابووه سه‌ر خیابانی به‌رده‌م درگای بیمارستان و بێحورمه‌تییان پێ ده‌کردن. من و یه‌کدوو هاورێیه‌ک که به‌وه‌مان زانی ده‌ستبه‌جێ چووین و دوای تووڕه‌بوون له‌و که‌سانه، یارمه‌تیماندا که ته‌رمه‌کان بگوێزرێنه‌وه ساردخانه‌ی بیمارستان. ره‌نگه لێره‌دا پێویست بێت ئه‌وه وه‌بیربێنمه‌وه که ئه‌و رۆژانه سه‌رده‌می راپه‌رینێکی خوێناوی بوو که به‌رده‌وام دیمه‌نی کوشتن و لێدانی ئه‌وکه‌سانه‌ی که پارێزگارییان له رژیمی پاشایه‌تی ده‌کرد، له‌سه‌ر لاپه‌ره‌ی رۆژنامه‌کان و هه‌روه‌ها له ته‌له‌ڤیزیۆندا بڵاو ده‌کرایه‌وه. . .
هه‌فته‌ی رابردوو له کۆبوونه‌وه‌یه‌کدا له ستۆکهۆلم سه‌رۆکی حیزبی چه‌پی سوێد و دەستەیەکی هاورێی که تازه له سه‌فه‌ری باشووری کوردستان گه‌راونه‌ته‌وه راپۆرتی سه‌فه‌ره‌که‌یان دا و باسی کۆمه‌ڵه‌یشیان کرد؛ لاش ئۆلی سه‌رۆکی حیزبی چه‌پ وتی له‌م سه‌فه‌ره‌ماندا بۆ کوردستان ” چووین بۆ سه‌ردانی 3 کۆمه‌ڵه، به‌داخه‌وه”!
ئه‌وا ئێستا کۆمه‌ڵه به‌داخه‌وه چه‌ند پارچه‌بووه؛ هه‌موو لایه‌نه‌کان وێنه‌ی حه‌مه‌حسین و کاک فوئاد و دوکتور جه‌عفه‌ر و کاک صدیق که‌مانگه‌ر و باقی هاورێیانی شه‌هیدی کۆمه‌ڵه له‌سه‌ر سایت و له ته‌له‌ڤیزیۆنه‌که‌یانه‌وه نیشان ئه‌ده‌ن. رێزگرتن له‌و ئازیزانه و سه‌دان و هه‌زارانی دیکه‌ش که هه‌ر کامه‌یان شوێنی تایبه‌تی خۆیان هه‌یه هه‌ڵبه‌ت زۆر پێویسته و ئه‌بێ بکرێت؛ نه‌ک هه‌ر یادکردنه‌وه‌یان به‌ڵکوو ئاوڕدانه‌وه له که‌س و کار و خۆشه‌ویسته‌کانیشیان پێویستییه‌کی حاشاهه‌ڵنه‌گره، هه‌ر چه‌ند زۆر به‌داخه‌وه، ئەو کارە زۆر که‌م کراوه. کێشه‌که له‌وه‌دایه که هه‌ر لایه‌نه به نیشاندانی وێنه‌ی ئه‌م شه‌هیدانه ده‌یه‌وێت ئه‌وه وه‌بیر بێنێته‌وه که “ئه‌مانه هی ئێمه‌ن و رێبازی ئێمه له راستیدا درێژه‌ی رێگای ئه‌وانه”! . . خۆ ئه‌گه‌ر سه‌رنجی هه‌ڵوێست و سیاسه‌ت و ئامانجه‌کانی ئێستایشیان بده‌ین – که هه‌موویان زۆر به‌لایانه‌وه گرینگه بیسه‌لمێنن “کۆمه‌ڵه‌ی راسته‌قینه” ئه‌وانن – بۆمان ده‌رده‌که‌وێت زۆر لێک جیاوازن. ئێستا ئه‌وانه‌ی که خۆیان به کۆمه‌ڵه و به میراتگری کاک فوئاد و حه‌مه‌حسین و ئه‌وانی دیکه ئه‌زانن، شەبەنگێک پێک دێنن که له‌مپه‌ڕه‌وه باوه‌ر به دۆستایه‌تی ئه‌مریکا و ئومێد به ئاڵ و گۆڕ له سه‌ره‌وه و خۆلادان له بیری چه‌پ و سوسیالیسم و باسی خه‌ڵکی هه‌ژار و زه‌حمه‌تکێش ده‌بینرێت، له‌و په‌ڕیشه‌وه نه‌دیتنی سته‌می میللی له کوردستان و دژایه‌تی کردنی هه‌رچی ره‌نگی کوردی و مێژووی کوردی پێوه دیاربێت.
جاری وابووه منیش وه‌کوو زۆر که‌سی دیکه ئه‌سپی خه‌یاڵ هه‌ڵیگرتووم و له خۆمم پرسیوه به راستی ئه‌گه‌ر حه‌مه‌حسین بمایه ئێستا له کام لا ده‌بوو؟ ئه‌ی کاک فوئادی ژیر و خاوه‌نی دووربینی و لێکدانه‌وه و دارشتنی پلان بۆ داهاتوو؟ ئه‌م پرسیارانه نامومکین و نه‌گونجاون. پێموایه وه‌ڵامی نییه و که‌س بۆی نییه خۆی بسپێرێت به گومان و هه‌ڵهێنان و بکه‌وێته هه‌ڵکۆڵینی بیروبۆچوونی رابردووی ئه‌م ئازیزانه بۆ ئه‌وه‌ی راست و ره‌وابوونی ریبازی سیاسی ئه‌مرۆی خۆی و حیزب و لایه‌نه‌که‌ی خۆی بسه‌لمێنێت.
سه‌ره‌رای ئه‌وه‌ش من به‌ش به‌حاڵی خۆم به‌و ناسینه‌ی له سه‌ر حه‌مه‌حسین بوومه ده‌توانم به دڵنیاییه‌وه بڵیم که هه‌م ئه‌و، هه‌م کاک فوئاد و هه‌م دوکتۆر جه‌عفه‌ر و له‌وانه‌یه زۆری دیکه‌ش، ئه‌گه‌ر زیندووبان و له ناو کۆمه‌ڵه‌که‌ی خۆیاندا ده‌ستیان برۆیشتایه، به‌شێوه‌یه‌کی ئینسانیی هه‌ڵوێستیان ده‌گرت؛ دڵنیام له‌وه‌ی که:
حورمه‌ت و که‌رامه‌تی هاورێیانی پێشووی خۆیان نه‌ده‌شکاند؛ ناوی هاوسه‌نگه‌رانی پێشووی خۆیان به خراپه نه‌ده‌زڕاند، رێزیان بۆ ئه‌وکه‌سانه داده‌نا که باشترین ساڵه‌کانی ژیان وگه‌نجی و هه‌ست و نیستی خۆیان له کۆمه‌ڵه درێخ نه‌کرد. بۆچوونی جیاوازیشیان هه‌بووایه به بۆچوون و به ره‌خنه ململانێیان له‌گه‌ڵ ده‌کردن نه‌ک به گورزی ده‌سه‌ڵاتی رێکخراوه‌یی؛ با له‌گه‌ڵیشیان ناته‌با بوایه‌ن له ئوردووگا ده‌ریان نه‌ده‌کردن و نه‌یانده‌خستنه ناو هه‌ل و مه‌رجی نادیاری باروودۆخی ناله‌بار و ژیانی سه‌خت و دژواری باشووری کوردستان؛
له‌گه‌ڵ که‌سانێک که ساڵه‌های ساڵ له‌و رێکخراوه‌دا خه‌باتیان کردووه وه‌کوو ئینسانی خاوه‌ن رابردوویه‌کی خه‌باتگێرانه هه‌ڵس و که‌وتیان ده‌کرد و به زۆر داوای به‌ڵگه‌یان له‌که‌س نه‌ده‌کرد بۆ ئیسباتی شۆڕشگێڕبوون؛ ئه‌گه‌ر خۆیان له ریزی کۆمه‌ڵه‌دا مابانه‌وه له‌خۆبایی نه‌ده‌بوون و منه‌تیان نه‌ده‌کرد به سه‌ر که‌سانی دیکه‌دا که له‌به‌ر نه‌خۆشیی، ماندوویی، تووڕه‌یی، بیری جیاواز، کێشه‌ی بنه‌ماڵه‌یی، خه‌مۆکی یان به‌هه‌ر هۆیه‌کی دیکه‌وە له کۆمه‌ڵه هاتبنه‌ده‌ر، با چه‌ندین ساڵیش “کاریان هه‌ر نووستن بووبێت”؛ هێرشیان نه‌ده‌کرده سه‌ر که‌سایه‌تی ئه‌و جیابیرانه‌ی که بۆچوونی جیاوازیان هه‌بوو حه‌تتا ئه‌گه‌ر هه‌ر خه‌ریکی ژیانی تاکه‌که‌سی خۆیشیان بووبن! تاقه پێوه‌ری شۆرشگێربوون و مرۆڤ بوون لای ئه‌وان ئه‌وه نه‌بوو که له‌گه‌ڵ رێکخراوه‌که‌ی ئه‌واندا بن یان ئه‌وه‌ی ره‌خنه‌یان لێنه‌گرن!
ئه‌وه‌نده عاشق و ئه‌وینداری ده‌سه‌ڵات و پله و پایه نه‌ده‌بوون؛ شه‌فافییه‌ت و پێکه‌وه‌هه‌ڵکردنیان به‌دی ده‌کرد و نهێنییه‌کانیان له‌گه‌ڵ هاورێیانی کۆمیته و ده‌سته و کۆڕه‌کاندا دابه‌ش ده‌کرد؛ هه‌وڵیان ده‌دا که شه‌فافییه‌ت و هه‌ستی به‌رپرسیاره‌تی په‌یره‌و بکرێت و ده‌ربه‌ست نه‌بوون سه‌روه‌ت و سامان له ژێر ئیمزای کامه هاورێدایه؛ نه‌ده‌بوون به خوداوه‌ند و رێبه‌ری گه‌وره و تاکێکی باڵادەست که هیچکه‌س نه‌توانێت جێگایان بگرێته‌وه؛
وه‌کوو رێبه‌ری سیاسی له نێلسۆن ماندێللای ئازادیخواز و یه‌کسانیخواز و خۆنه‌ویسته‌وه زۆر نزیک ده‌بوون نه‌ک له‌و رێبه‌ره کۆنه شۆڕشگێڕانه‌ی که مه‌ستی ده‌سه‌ڵات ده‌بن و ئازادی و دیموکراسی پێشێل ده‌که‌ن! ئه‌گه‌ر جیاوازی بیرو باوه‌ڕیان له‌گه‌ڵ هاورێیه‌کدا هه‌بووایه که‌سه‌که‌یان نه‌ده‌شکاند و تێکیان نه‌ده‌رووخاند به‌ڵکوو بۆچوونه‌کانیان ده‌دایه به‌ر ره‌خنه و به ئاشکرا هێڵ و سنووره‌کانی لێک جیابوونه‌وه‌یان ده‌ستنیشان ده‌کرد؛
که‌سانێکی زۆر له یاران و پێشمه‌رگه‌ی دێرین ئێستا زیندوون که ئه‌گه‌ر له جه‌رگه‌ی شه‌ڕ و لە ڕیزی بزووتنه‌وه‌که‌دا گیانیان له‌ده‌ست بدایه، وێنه و پۆسته‌ری گه‌وره و فیلمیان لێ بڵاو ده‌کرایه‌وه؛ ئه‌و مرۆڤانه ئه‌مرۆ و ئێستا که ماوون، به‌زیندوویی چاوه‌روانی سڵاوێکی گه‌رمی دڵێکی پڕهومێدن!
له‌وانه‌یه که‌سێک بڵێ جا ئه‌وه‌ش خه‌ونه! من ئه‌وه ره‌ت ناکه‌مه‌وه! خۆ مرۆڤ ده‌توانێ خه‌ونی ئاوات و ئاره‌زووه‌کانی خۆی بببینێت؛ خۆ لانی که‌م نموونه‌ی نێلسۆن ماندێللا هه‌یه که خه‌ون نییه! ئه‌ی بۆ پێمان وانه‌بێت که کاک فوئاد و حه‌مه‌حسین ده‌یانتوانی به‌و رێگه‌یه‌دا برۆن؟ کێ پێی وابوو که ماندێللا له لووتکه‌ی خۆشه‌ویستی و ده‌سه‌ڵاتدا و له ناو جه‌رگه‌ی باروودۆخێکی سیاسی زۆر دژوار و ئاڵۆزدا پاش ته‌واوبوونی ده‌وره‌ی سه‌رۆکایه‌تییه‌که‌ی هه‌م له ئه‌ی.ئێن.سی و هه‌م له سه‌رۆککۆماری ئه‌فریقای باشوور ده‌ست هه‌ڵده‌گرێت؟
با له ساڵرۆژی گیانبەختکردنی حه‌مه‌حسین و له یادی هه‌موو شه‌هیده خۆشه‌ویسته‌کانی دیکه‌دا، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی که سه‌ری رێز و حورمەت بۆ خۆیان و بۆ بنه‌ماڵه‌یان داده‌نه‌وێنین، رێز له خه‌بات و خۆبه‌ختکردن و ره‌نج و ماندووبوونیان بگرین و به‌پێی بۆچوونی ئه‌مرۆمان ناسنامه‌یان بۆ دیاریی نه‌که‌ین. له هه‌مان کاتدا له بیرمان بێت که ژماره‌یه‌کی زۆر ئینسان هێشتا له ژیاندا ماوون که به زیندوویی شیاوی رێزلێنان و حورمه‌ت لێ گرتنن. جه‌سته‌کان که ده‌بینین، با مرۆڤه‌کانیش ببینین!
ئه‌حمه‌د ئه‌سکه‌نده‌ری 20ی رێبه‌ندانی 1387 (8/2/2009)